Leed is niet alleen een neurotisch probleem.
Het is evengoed een existentieel vraagstuk.
En uiteindelijk is het een spirituele kwestie.
Ik nodig je uit jezelf op alle drie de niveaus te verkennen.
Waarom, en hoe? Sta me toe een aantal ervaringen en inzichten te delen.
Hallo,
Na jarenlang psychologisch leed in mijzelf en anderen te bestuderen, leek het me waardevol het raamwerk te delen dat langzaam de grondslag werd van hoe ik psychologisch welzijn en therapie benader.
Leed lijkt plaats te vinden op drie afzonderlijke, maar gerelateerde niveaus:
1) Het neurotische niveau. 2) Het existentiële niveau. 3) Het spirituele niveau.
De drie onderstaande paragrafen proberen te beschrijven wat leed op elk niveau inhoudt. Op de Benaderingspagina vind je mijn kijk op therapie en mijn rol als therapeut. Ook wijd ik er uit over hoe de drie niveaus zich tot elkaar verhouden en hoe vooruitgang - of het gebrek daaraan - op een niveau, je toestand op de twee andere niveaus beïnvloedt.
Mochten dit raamwerk en deze benadering je aanspreken, en kun je wat professionele hulp gebruiken, wees dan welkom een gratis en vrijblijvend oriëntatiegesprek te boeken.
1) We lijden op het neurotische niveau
Wat betekent dat?
Neurotisch leed is de pijn van emotionele thema’s en patronen uit het verleden, die je leven en relaties bemoeilijken in het heden. Het is de pijn van wel willen, maar niet lijken te kunnen. De pijn van continue terechtkomen in wat op een bepaalde manier bekend voelt, in plaats van hetgeen dat goed voor je is. Inderdaad, “You can get addicted to a certain kind of sadness.”
Het is vastzitten in angstige, depressieve en destructive cycli die meestal niet zijn wat ze op het eerste gezicht lijken. Er zijn krachten werkzaam in ons. Angsten, verlangens, aversies, grieven, verdriet en relationele patronen die zich op verschillende gradaties onder ons bewustzijn laten gelden, en zichzelf op een verdrongen manier kunnen uiten.
Vaak heeft deze verdringing een ‘adaptieve’ geschiedenis, wat betekent dat het uiten van een thema ooit werd gezien als een onacceptabel risico voor relaties met verzorgers en/of leeftijdsgenoten.
In plaats van dit thema te uiten werd het een bron van angst, werd het thema verdrongen en kan het zich manifesteren als de symptomen die iemand meestal in eerste instantie richting therapie bewegen: andere angsten, depressie, stemmingswisselingen, woede, fysieke symptomen, dwangmatige gedachtes en handelingen, verslaving, seksuele dysfunctie, disfunctionele relaties enz.
Maar niet al het leed op dit niveau vergt zoveel graafwerk. In zeldzamere gevallen van trauma is de herkomst van patronen meer vanzelfsprekend. Lees meer.
2) We lijden op het existentiële niveau
Wat betekent dat?
Existentieel leed is het leed van onjuist leven. Het is een leven in ontkenning van je geweten en potentie. Een leven in die duistere driehoek van wrok, arrogantie en misleiding. Een leven als persona zonder substantieel zelfconcept onder het uiterlijke - en innerlijke - vertoon. Een leven “in sin and misery, in the House of the Rising Sun”.
Het wordt gezegd dat sommige oorspronkelijke Freudiaanse modellen niet langer van toepassing zijn op de Westerse wereld, omdat we onze seksuele driften en persoonlijke voorkeuren niet meer hoeven te onderdrukken zoals de Weense bovenklasse van de vroege 20e eeuw dat moest.
In plaats van aan onvrijheid, lijden we nu aan vrijheid. Want vrijheid betekent onze eigen, volledige en uiteindelijke verantwoordelijkheid voor hoe ons leven zich ontvouwt — en de klok tikt.
Irvin Yaloms school van Existentiële Psychotherapie stelt dat de mens zich geconfronteerd ziet met vier zogeheten “ultimate concerns”: de Dood, Vrijheid, Isolatie en Betekenisloosheid. Die confrontatie kan soms zelfs zo pijnlijk zijn dat deze wordt verdrongen en zich manifesteert als een van de eerder genoemde symptomen op niveau 1.
“Life without truth is hell” - Jan ‘18
The implicit thesis in Gladiator - Jan ‘19
Naast Irvin Yalom is ook Mytho-Existentialisme (ja, ik verzin woorden) in de geest van Joseph Campbell, en recent uitgebreid en verfijnd door Jordan Peterson, een belangrijk onderdeel van mijn benadering van existentieel leed. Onze twee volledige gesprekken zijn hier te zien.
3) We lijden op het spirituele niveau
Wat betekent dat?
Spiritueel leed is het leed van gevangen zijn in persoonsschap. Het is gebukt gaan onder het verleden terwijl je tegelijkertijd de toekomst vreest, en zodoende zelden aanwezig bent.
Het is het zoeken van verzachting door verwerving. Door ‘aan jezelf toevoegen’ op het gebied van werk, status, romantiek, eigendom, kennis, ervaring en vaardigheid, om er elke keer opnieuw achter te komen dat geen van dat alles tot blijvende vrede leidt.
Het is de egoïsche pijn van jezelf vergelijken met anderen en voelen dat je tekort schiet. Het is het wilde schommelen tussen aversie en verlangen, beledigd zijn en in ruil beledigen. Het is een leven geleefd door het pijn-lichaam.
Kortom, het is het gevangenschap van de overtuiging dat je gedachtes, emoties en percepties - waar je gehele persoonsschap uit bestaat - zichzelf ervaren. Immers, dat zou betekenen dat je uiteindelijk niets bent dan een kwetsbaar lichaam en dito neurologie; louter een persoon met je talloze gebreken, voortdurend bedreigd door een wereld van hiërarchie, intrige, gebrek, eindigheid en isolatie.
Die overtuiging, echter, is even wijdverbreid als onjuist. Je denkende brein, emoties en percepties ervaren zichzelf niet. Jij, als louter een persoon, ervaart jezelf niet.
Je gedachtes, emoties en percepties komen tot je als ervaring, enkel omdat je een dimensie huist die zich van hen bewust is: bewustzijn.
Bewustzijn heeft geen eigenschappen, behalve dat het bewust is. Daarmee is het vanzelfsprekend, zelfvoorzienend en immer vredig, voorbij pijn, gebrek en dreiging.
Dat - bewustzijn - is je daadwerkelijke identiteit. Het is je meest ware zelf, die de ervaring van persoonsschap kenbaar maakt aan de persoon.
Jij, als persoon, lijdt. Bewustzijn lijdt niet, dat kan het simpelweg niet.
Wanneer je gekweld wordt door pijnlijke gedachtes en emoties, wanneer je persoonsschap zichzelf levend verslindt, realiseer je dan het volgende:
De enige reden dat je die pijn ervaart is dat je meest ware, daadwerkelijke zelf - onschendbaar bewustzijn - zich daar bewust van is. Immers, hoe zou je anders weten dat je pijn lijdt?
Concentreer je in plaats van op de thematiek en taal van je pijn op het feit dat je meest ware, daadwerkelijke zelf - bewustzijn - zich bewust is van die pijn. Je bewust zijn van bewustzijn; dat is de route waarlangs de pijn van persoonsschap uiteindelijk aan verwaarlozing zal sterven.
Welkom, je hebt zojuist een kijkje genomen in de wereld van Perennial Philosophy, ook wel bekend als Non-Dualisme of Advaita; de kern van bijna elke spirituele en religieuze traditie op aarde. Lees meer.
